Argentijnse midlifers met maar één cd

(laat de video lopen en lees verder)

Honderd jaar geleden, toen kinderen hun ouders nog in dezelfde kamer hoorden vrijen, toen de buren nog een ei kwamen vragen en en passant omelet bleven eten, toen de deuren van de kerken niet eens gesloten konden worden, toen er nog geen dubbel glas en lamellen bestonden, moest ook het woord 'privacy' nog uitgevonden worden. Noemde je iemand voyeur, dan zette die grote ogen op.

Mijn huis is honderd jaar geleden gebouwd. Er op gebouwd om binnen te kijken, af te luisteren en mee te ruiken. Om bespied, geluistervinkt en besnuffeld te worden.

Zes vensters van mijn appartement geven uit op een gedeelde binnenplaats. Ik zie soortgelijke appartementen boven, onder, links en rechts van het mijne. Hoest er dus een buurman in de richting van de patio, dan hoor je of hij groene of witte slijmen heeft. Telefoneert er een buurvrouw, dan hoor je haar vriendin roddelen aan de andere kant van de lijn. Sterft er een poes, huilt de blok mee.

Allemaal altijd overal, goed en wel. Ik sta daar voor open. Eén en al oor. Samen uit, samen thuis. Maar de overonderbuurman (een verdiep lager, andere kant van de patio) en de overonderbuurvrouw gaan erover.

Die Argentijnse midlifers hebben namelijk een moderne geluidsinstallatie, met afstandsbediening en druk vormgegeven boxen, maar slechts één cd. Naar de titel is het raden, dat kan ik hiervandaan niet zien. Maar het moet 'Women of the nineties' zijn. Of 'Strongest voices on earth'. Nummer twee is hun favoriet: 'One of us'.

Op het moment van schrijven staat dat nummer voor de achtste (!) keer op. Ik loop de ene muur op en de andere af. Er zinken verschillende zenuwen in mij. Ik word krank! Net op het moment dat ik mijn geloof in de mensheid, samen met een zware cactus van ons balkon wil smijten, zwaait mijn buurvrouw naar me en zie ik haar lippen: 'What if God was one of us?'

(zet de video af en nooit meer aan)

Foto's Buenos Aires

Meer foto's op Hamster Rave's Flickr.
Happy millennium.

Lunch voor thuiswerkers

Foto · skëne ·

• 2 bananen
• 2 nectarines
  
• 3 abrikozen
• 2 pruimen
• handvol 'graan-flakes'
  
• halve appel
  
• scheut water
• ijs
• snuif guaraná
• snuif açaí

Blenden naar blijheid.

Een foutje van een kolibrie

Wow. Zit hier rustig te werken bij een broeierige dertig graden. Komt er plots een kolibrie aan mijn speldje zuigen. Dacht dat het een echte bloem was, foutje. Kleine hersenpan natuurlijk, zo'n kolibrie.

Happy Kolibrie ginds.
Knaag van Hamster Rave.

La cucaracha

Foto J. Rangel

Al vier heb ik er gepakt. Voelsprieten vermorzeld, poten gebroken, buik opengereten, pantser gekraakt. Ik ben een beest. In deze oorlog zonder wetten gelden alle wapens. Bottinnes en bezems. Hysterisch gekres - zie ze schichtig worden. Die klootzakken sprayen hun eitjes in het rond, wist je dat? Ze ritselen als guerrilleros, hit-and-go. Zelfs een luchtaanval, geschampt op mijn schouder. Ik loop al lang niet meer op blote voeten. Als een kip zonder kop, met vel. 'k Laat alle lichten branden, dat brandt in hun ogen. Ze grijnzen me toe vanuit hun laffe schuilplaatsen. 't Zijn dinosaurussen. Die beesten overleven de mens. Ik zing van 's ochtends tot 's avonds: La cucaracha, la cucaracha, ya no puede caminar. Post traumatic stress disorder. Vietnam is er een gezellig uitje bij.

Het verwend nest in São Paulo

Dit kan natuurlijk niet: meer dan twee weken niet meer geblogd. Dat komt: ik ben iets voor De Tijd aan het schrijven. Over jongeren in São Paulo, geen drugsbendes maar young potentials die het daar BRIC-gewijs gaan maken. Ik plak het hier wel, als het zover is. Bewitloofd. Nu zweet ik nog een traan weg. Bloedserieus: schone kansen krijg ik hier. Ik ben een verwend nest en ik woon mezelf uit. Wil er iemand een enveloppe Spekulaaspasta opsturen?

Evi Gr.

Foto eMaringolo

Dankzij Evi. Flink beginnen lopen in Buenos Eiers. Et c'est parti en andere muziek waar je snel mee wegkomt. In blokken van honderd meter tjokken. Een damspel uitjoggen. De stad vol afval en afvalligen. Uitlaatgassen, kakkerlakkarkassen. Honderden hondendrollen. Overal. Overvallen worden - of je dat non-stop lopen in te beelden. Druipen van de diesel en glinsteren als neon. Zweten ten voete uit. Ruiken naar gruyère. Evi Gr. ik zien a geire.

It takes two to tango

Foto zabara_tango

Ik had het natuurlijk moeten weten. Toch ging ik op mijn eentje naar mijn eerste tangoles. Beetje op mijn eigen leren Buenos Airessen, he. Er zouden er nog wel alleen...

Het regende zuur dus ik kwam als een waterkip de parket opgeschoven. Te laat natuurlijk, want de koppeltjes zwierden al geometrisch gepassioneerd rond elkaar. Er was nog een oma over.

Ik stapte drie keer op haar enkel, verstijfde en begon als een plank te stuiteren. Af en toe moest ik met de leraar. Een man die ademde. Om mijn gezwenk te oefenen werd ik het laatste kwartier aan een pilaar gezet. We mochten elkaar wel. It takes two to tango.

Het verhaal van elektronische producten

Hoe lang houdt jouw gsm het nog vol? En je computer?

The Story of Stuff bracht net een volgende episode uit: over elektronische apparaten die ontworpen worden om zo snel mogelijk stuk te gaan. Completer dan het verhaal over flessenwater, eenvoudiger dan dat over de leugenachtige handel in CO2, wel nog steeds very American.

Maar wel een afvalbergenhoog probleem waar ik zelf elektronische woedeaanvallen van krijg. Wat jij?

Buenos Eiers

'Het ruikt hier naar ei' zeggen Argentijnse vrouwen als er teveel testosteronen in de lucht hangen. In een sportclub bijvoorbeeld, walmt het naar mannen onder elkaar.

Zo ook op mijn eerste volleybaltraining met de dertigplussers. Men spoot heupschokkende gebaren in het rond en lulde wat aan over homo's. Testikeltaal. Wanneer de bal het net in ging, was dat steeds de schuld van de kut van uw – mijn? - zus of moeder. Ow.

In de douche nadien veel scheve piemels. Dom.

Na de training was er pizza. Niet een spies voor onderweg - het was bijna middernacht – maar echt pizza (mv.). Er werd gretig opgeschept. Al snel hing er over de tafelgenoten een web van kaasdraden, olijven op de knooppunten. Op de hoek van de tafel zat een vijftiger met het postuur en de humor van Xavier van F.C. De Kampioenen.

Iedereen balkte door elkaar, maar het hoogste woord werd gevoerd door een klein mannetje met een oorbel, een rozentattoo en een ringbaardje. Hij had het kapsel van mijn vriendin. Ik dronk drie pintjes, vatte moed en zei iets mannelijks dat niemand hoorde.

Presidentas als supermama’s

Dilma twaalfde in opvallende rij vrouwelijke leiders in Latijns-Amerika



Foto Isaac Ribeiro

Dilma twaalfde in opvallende rij vrouwelijke leiders in Latijns-Amerika

Dilma twaalfde in opvallende rij vrouwelijke leiders in Latijns-Amerika

Dilma twaalfde in opvallende rij vrouwelijke leiders in Latijns-Amerika

30/10/2010, De Tijd - SAM VERHAERT

Wereldwijd zwaaien op dit moment slechts twaalf verkozen vrouwen de plak over hun land. Drie van hen zijn latina’s. Dilma Rousseff wordt zondag in Brazilië waarschijnlijk de nummer vier en de twaalfde regeringsleidster in de geschiedenis van Latijns-Amerika. Verrassend in een continent van macho’s en Maria’s, of het logische gevolg van de ruk naar links?

‘Ze overdrijven, met al die presidentas.’ Taxichauffeurs in Buenos Aires staan niet bekend om hun vrouwvriendelijke opmerkingen. Vraag je hun of ze dat dan niet normaal vinden, aangezien er toch evenveel vrouwen als mannen zijn, dan doen ze er een schepje mannenzweet bovenop: ‘Echt waar? Heeft elke man hier dan geen vijf vrouwen?’

De jongste vijf jaar vertoonden de clichés over Zuid-Amerika echter barstjes. In 2005 verbaasde Michelle Bachelet, presidente tot begin dit jaar, Jan en alleman door in het conservatieve Chili de verkiezingen te winnen. De impact op de regio kan je gerust historisch noemen.

Twee jaar later zou de Argentijnse Cristina Fernández de Kirchner volgen, dit jaar nam Laura Chinchilla de sjerp over in Costa Rica. Ook aan het hoofd van de kleine Caribische eilandenstaat Trinidad en Tobago staat een vrouw, zij het dan als een (rechtstreeks verkozen) premier. Zondag kan Dilma Rousseff het twaalfde vrouwelijke staatshoofd van het continent worden. Nu hangt ze nog ergens onderaan in de Forbes-top 100 van machtige vrouwen. Straks staat ze misschien naast Angela Merkel als machtigste staatsleider in mantelpak.


Michelle Bachelet - Foto Chile Ayuda a Chile

Isabel Perón

Toeval of niet: de eerste presidente ter wereld was een latina. Isabel Perón volgde in 1974 in Argentinië haar overleden echtgenoot op. Sindsdien kwamen ook in andere continenten de vrouwelijke regeringsleiders op. Vandaag komt ook Europa sterk uit de hoek, met verkozen vrouwelijke leiders in Duitsland, Ierland, Finland, IJsland, Litouwen en Slowakije. In de rest van de wereld gaat het om Bangladesh, India en Liberia.

Maar nooit is de trend van vrouwen aan de top zo sterk geweest als de voorbije veertig jaar in Latijns-Amerika. Ook in Bolivia, Haïti, Nicaragua, Ecuador, Brits Guayana en Panama stonden al vrouwen aan het roer. Maar deze presidentes waren veeleer uitzonderingen die de regel bevestigden: in de politiek dragen mannen de broek. En als ze die uitlenen aan hun vrouw, is dat meestal tijdelijk.

‘Zo niet de jongste vijf jaar’, zegt Sonia Montaño, directrice gender bij de Economische Commissie van de Verenigde Naties voor Latijns-Amerika (CEPAL). ‘De laatste vier presidentes hebben stuk voor stuk zelf hun strepen verdiend. Dat er achter elke vrouw een sterke man met lange armen staat, gaat niet meer op.’

Meer nog: de señoras hebben zich stuk voor stuk opgewerkt in traditioneel mannelijke functies. Dat hielp. Braziliaanse onderzoekers stelden vast dat de geloofwaardigheid van vrouwelijke leiders steeg naarmate ze meer ‘mannelijke’ eigenschappen als besluitvaardigheid, moed en macht toegedicht kregen. Zo veroorzaakte Michelle Bachelet ophef in de regio als eerste vrouwelijke minister van Defensie. De Costaricaanse Laura Chinchilla was minister van Justitie, Dilma Rousseff minister van Economie, voor president Luíz Inácio ‘Lula’ da Silva haar als kabinetschef vroeg.

Cristina Fernández de Kirchner zat al twaalf jaar in het parlement toen ze in 2007 haar man, Néstor Kirchner (afgelopen woensdag onverwacht overleden), opvolgde. Ze vroeg meteen diens achternaam te laten vallen en haar aan te spreken met Fernández. Ook verwees ze consequent naar zichzelf als ‘presidenta’, een verbuiging die in het Spaans niet bestond. Toen ze met 43 pro- cent van de stemmen won, vervaagde haar gendergevoeligheid echter snel. Vanop de oppositiebanken in het parlement riepen feministen dat die er nooit geweest was.

‘Maar ze speelde het wel slim uit’, zegt Elisabet Gerber, onderzoekster bij de Friedrich Ebert Stiftung (FES) in Chili. ‘Vrouwen zijn de jongste jaren immers stemmenkanonnen. Het heeft lang geduurd eer vrouwen op iemand van hun eigen geslacht begonnen te stemmen. Maar in Chili bijvoorbeeld is het electoraal rendement van politica’s nu hoger dan dat van hun mannelijke collega’s: procentueel bekeken worden ze meer verkozen dan mannen.’

‘Ze staan symbool voor politieke vernieuwing. Ironisch genoeg zetten gevestigde partijen hen meestal in om hun beleid voort te zetten. Met een nieuw elan. Als vrouw. Bachelet zorgde voor continuïteit na drie regeerperiodes van dezelfde centrumlinkse coalitie. Fernández kwam op voor de partij van haar man, die zelf partijvoorzitter werd. En in Brazilië schoof Lula Dilma naar voren, toen hij na twee ambtstermijnen moest aftreden.’

Latijns-Amerika heeft leidsters in alle geledingen van de maatschappij, van weversvakbonden tot boerenbewegingen. Qua politieke vertegenwoordiging, een indicator van de millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties, doet het continent het dan ook niet zo slecht. Gemiddeld is bijna één op de vijf parlementszetels ingenomen door een vrouw. Dat is meer dan het wereldwijde gemiddelde (18%) en dat van de VS (17%), maar komt nog niet in de buurt van ons land (38%), Zweden (46%) of Rwanda (56%).

‘Zonder nationale quota was dit niet mogelijk geweest’, legt Sonia Montaño uit. ‘In liefst 13 Zuid-Amerikaanse landen is 20 tot 50 procent van de zetels gereserveerd voor vrouwen. In 1991, voor de invoering van de quota in Argentinië, namen ze nog geen 6 procent van het parlement in. Nu staat Argentinië, net als Costa Rica, bijna in de globale top 10, met net geen 40 procent vrouwelijke vertegenwoordiging. Chili, dat geen nationale quota heeft, hobbelt achterop op de 80ste plaats.’


Cristina Fernández de Kirchner - Foto ¡Que comunismo!

Link met links

Heeft het fenomeen van de presidentas misschien iets te maken met de ruk naar links van het voorbije decennium? Afgezien van Costa Rica bevindt zowel Chili, Argentinië als Brazilië zich eerder aan de linkerkant van het politieke spectrum.

Volgens María Escobar-Lemmon, politicologe aan de universiteit van Texas, is er een verband. Linkse presidenten in Latijns-Amerika geven sneller ministerposten aan vrouwen, dan hun collega’s van conservatieve partijen. Meer kans ook dat dat een prestigieuze post als Defensie, Economie of Buitenlandse Zaken is. Dat maakt het moeilijker voor een opvolger om vrouwen helemaal te weren uit het kabinet.

Volgens Montaño is er meer onderzoek nodig om die link hard te maken. ‘Het doet er ook niet zo toe, als de positie van de vrouw maar verbetert. Vrouwelijke politici in landen als Mexico, Argentinië, Uruguay en Peru overstijgen zelfs de partijgrenzen om daar samen voor te ijveren. Links en rechts dienen in zogenaamde ‘bancadas femeninas’ samen wetsvoorstellen in rond thema’s als familiaal geweld en arbeidsrechten. Dat werkt vaak beter.’

Er is immers nog werk aan de winkel. Het laatste ‘Global Gender Gap’-rapport van het Wereld Economisch Forum ziet maar lichte vooruitgang in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Voor politieke en economische participatie, en de toegang tot gezondheid en onderwijs horen Cuba, Costa Rica en Argentinië tot de top 30, 14 plaatsen onder België. Omdat mannen in Brazilië een derde meer verdienen dan hun vrouwelijke collega’s, scoort het land slecht (85ste plaats). Guatemala en Suriname figureren niet eens in de top 100.

‘Daarom stem ik zondag op een vrouw.’ De Braziliaanse journaliste Fernanda Papa is van mening dat ze als vrouw beter af is met een cheffin. Uit onderzoek van de universiteit van Mississippi blijkt inderdaad dat politica’s meer aandacht besteden aan vrouwenbelangen en thema’s als kinderen en het gezin dan mannen. In conservatief Latijns-Amerika, maar evenzeer in progressieve Scandinavische landen. Dertig jaar geleden noemde men hen daarom ‘supermadres’: goede moeders die voor hun burgers zorgden, zonder evenwel de traditionele rol van de vrouw ter discussie te stellen.


Laura Chinchilla - Foto Gobierno de Guatemala

Op zijn vrouwtjes

Tijden veranderen. De huidige generatie politica’s durft voorzichtig feministische standpunten in te nemen. Bachelet drukte een vernieuwend beleid rond kinderopvang door - al werd ze uitge- spuwd toen ze de morning-afterpil verdedigde. Onder Fernández kwam het homohuwelijk er. En Dilma Rousseff moest haar mannetje staan toen de evangelische lobby haar in volle campagne een babymoordenares noemde door haar onduidelijk standpunt over abortus.

Voor Montaño maakt het in principe niet uit wie er aan de touwtjes trekt. ‘In de eerste plaats moet een land goed bestuurd worden. Vrouwen zijn daar niet per se beter in.’ Regeren ze ‘op zijn vrouwtjes’, zoals CD&V-politica Marianne Thyssen het uitdrukte? ‘Daar geloof ik niet in. Een horizontale stijl, liever, zachter: allemaal stereotypen. Is er een overeenkomst tussen de stijl van Margaret Thatcher en Michelle Bachelet? Wat hebben de centrumlinkse Fernández en de liberale Chinchilla gemeen? Ik zou het niet weten.’

Misschien de manier waarop taxichauffeurs en de pers op hen reageren? Een deel van de Argentijnse pers schrijft nog steeds meer over Fernández’ kleding, gewicht en make-up dan over haar beleid. Bachelet moest tijdens haar campagne antwoorden op de vraag wie haar kind naar school zou brengen. En over Rousseff schrijft men als een harde ex-guerrillera die martelingen doorstond tijdens de militaire dictatuur maar de zachte, vrouwelijke kant van Lula zou missen.

Fernanda Papa en de Elisabet Gerber hopen in ieder geval op Dilma. Als rolmodel. Zoals Bachelet destijds: toen die in een schooltje vroeg wat de leerlingen later wilden worden, antwoordden alle meisjes: 'Presidenta'. Vijf jaar eerder was dat totaal ondenkbaar. Toen ze die vraag in Finland stelde, waar presidente Tarja Halonen aan haar tweede ambtstermijn bezig is, kreeg ze dezelfde antwoorden. Een jongetje bleef stil. 'Wil jij dan geen president worden?' vroeg Bachelet. 'In mijn land worden jongens geen president.'

Op zijn vrouwtjes

Tijden veranderen. De huidige generatie politica’s durft voorzichtig feministische standpunten in te nemen. Bachelet drukte een vernieuwend beleid rond kinderopvang door - al werd ze uitgespuwd toen ze de morning-afterpil verdedigde. Onder Fernández kwam het homohuwelijk er. En Dilma Rousseff moest haar mannetje staan toen de evangelische lobby haar in volle campagne een babymoordenares noemde door haar onduidelijk standpunt over abortus.

Voor Montaño maakt het in principe niet uit wie er aan de touwtjes trekt. ‘In de eerste plaats moet een land goed bestuurd worden. Vrouwen zijn daar niet per se beter in.’ Regeren ze ‘op zijn vrouwtjes’, zoals CD&V-politica Marianne Thyssen het uitdrukte? ‘Daar geloof ik niet in. Een horizontale stijl, liever, zachter: allemaal stereotypen. Is er een overeenkomst tussen de stijl van Margaret Thatcher en Michelle Bachelet? Wat hebben de centrumlinkse Fernández en de liberale Chinchilla gemeen? Ik zou het niet weten.’

Misschien de manier waarop taxichauffeurs en de pers op hen reageren? Een deel van de Argentijnse pers schrijft nog steeds meer over Fernández’ kleding, gewicht en make-up dan over haar beleid. Bachelet moest tijdens haar campagne antwoorden op de vraag wie haar kind naar school zou brengen. En over Rousseff schrijft men als een harde ex-guerrillera die martelingen doorstond tijdens de militaire dictatuur maar de zachte, vrouwelijke kant van Lula zou missen.

Fernanda Papa en Elisabet Gerber hopen in ieder geval op Dilma. Als rolmodel. Zoals Bachelet destijds: toen die in een schooltje vroeg wat de leerlingen later wilden worden, antwoordden alle meisjes: ‘Presidenta’. Vijf jaar eerder was dat totaal ondenkbaar. Toen ze die vraag in Finland stelde, waar presidente Tarja Halonen aan haar tweede ambtstermijn bezig is, kreeg ze dezelfde antwoorden. Een jongetje bleef stil. ‘Wil jij dan geen president worden?’ vroeg Bachelet. ‘In mijn land worden jongens geen president.’

Wereldwijd zwaaien op dit moment slechts twaalf verkozen vrouwen de plak over hun land. Drie van hen zijn latina’s. Dilma Rousseff wordt zondag in Brazilië waarschijnlijk de nummer vier en de twaalfde regeringsleidster in de geschiedenis van Latijns-Amerika. Verrassend in een continent van macho’s en Maria’s, of het logische gevolg van de ruk naar links?

‘Ze overdrijven, met al die presidentas.’ Taxichauffeurs in Buenos Aires staan niet bekend om hun vrouwvriendelijke opmerkingen. Vraag je hun of ze dat dan niet normaal vinden, aangezien er toch evenveel vrouwen als mannen zijn, dan doen ze er een schepje mannenzweet bovenop: ‘Echt waar? Heeft elke man hier dan geen vijf vrouwen?’

De jongste vijf jaar vertoonden de clichés over Zuid-Amerika echter barstjes. In 2005 verbaasde Michelle Bachelet, presidente tot begin dit jaar, Jan en alleman door in het conservatieve Chili de verkiezingen te winnen. De impact op de regio kan je gerust historisch noemen.

Twee jaar later zou de Argentijnse Cristina Fernández de Kirchner volgen, dit jaar nam Laura Chinchilla de sjerp over in Costa Rica. Ook aan het hoofd van de kleine Caribische eilandenstaat Trinidad en Tobago staat een vrouw, zij het dan als een (rechtstreeks verkozen) premier. Zondag kan Dilma Rousseff het twaalfde vrouwelijke staatshoofd van het continent worden. Nu hangt ze nog ergens onderaan in de Forbes-top 100 van machtige vrouwen. Straks staat ze misschien naast Angela Merkel als machtigste staatsleider in mantelpak.

Isabel Perón

Toeval of niet: de eerste presidente ter wereld was een latina. Isabel Perón volgde in 1974 in Argentinië haar overleden echtgenoot op. Sindsdien kwamen ook in andere continenten de vrouwelijke regeringsleiders op. Vandaag komt ook Europa sterk uit de hoek, met verkozen vrouwelijke leiders in Duitsland, Ierland, Finland, IJsland, Litouwen en Slowakije. In de rest van de wereld gaat het om Bangladesh, India en Liberia.

Maar nooit is de trend van vrouwen aan de top zo sterk geweest als de voorbije veertig jaar in Latijns-Amerika. Ook in Bolivia, Haïti, Nicaragua, Ecuador, Brits Guayana en Panama stonden al vrouwen aan het roer. Maar deze presidentes waren veeleer uitzonderingen die de regel bevestigden: in de politiek dragen mannen de broek. En als ze die uitlenen aan hun vrouw, is dat meestal tijdelijk.

‘Zo niet de jongste vijf jaar’, zegt Sonia Montaño, directrice gender bij de Economische Commissie van de Verenigde Naties voor Latijns-Amerika (CEPAL). ‘De laatste vier presidentes hebben stuk voor stuk zelf hun strepen verdiend. Dat er achter elke vrouw een sterke man met lange armen staat, gaat niet meer op.’

Meer nog: de señoras hebben zich stuk voor stuk opgewerkt in traditioneel mannelijke functies. Dat hielp. Braziliaanse onderzoekers stelden vast dat de geloofwaardigheid van vrouwelijke leiders steeg naarmate ze meer ‘mannelijke’ eigenschappen als besluitvaardigheid, moed en macht toegedicht kregen. Zo veroorzaakte Michelle Bachelet ophef in de regio als eerste vrouwelijke minister van Defensie. De Costaricaanse Laura Chinchilla was minister van Justitie, Dilma Rousseff minister van Economie, voor president Luíz Inácio ‘Lula’ da Silva haar als kabinetschef vroeg.

Cristina Fernández de Kirchner zat al twaalf jaar in het parlement toen ze in 2007 haar man, Néstor Kirchner (afgelopen woensdag onverwacht overleden), opvolgde. Ze vroeg meteen diens achternaam te laten vallen en haar aan te spreken met Fernández. Ook verwees ze consequent naar zichzelf als ‘presidenta’, een verbuiging die in het Spaans niet bestond. Toen ze met 43 procent van de stemmen won, vervaagde haar gendergevoeligheid echter snel. Vanop de oppositiebanken in het parlement riepen feministen dat die er nooit geweest was.

‘Maar ze speelde het wel slim uit’, zegt Elisabet Gerber, onderzoekster bij de Friedrich Ebert Stiftung (FES) in Chili. ‘Vrouwen zijn de jongste jaren immers stemmenkanonnen. Het heeft lang geduurd eer vrouwen op iemand van hun eigen geslacht begonnen te stemmen. Maar in Chili bijvoorbeeld is het electoraal rendement van politica’s nu hoger dan dat van hun mannelijke collega’s: procentueel bekeken worden ze meer verkozen dan mannen.’

‘Ze staan symbool voor politieke vernieuwing. Ironisch genoeg zetten gevestigde partijen hen meestal in om hun beleid voort te zetten. Met een nieuw elan. Als vrouw. Bachelet zorgde voor continuïteit na drie regeerperiodes van dezelfde centrumlinkse coalitie. Fernández kwam op voor de partij van haar man, die zelf partijvoorzitter werd. En in Brazilië schoof Lula Dilma naar voren, toen hij na twee ambtstermijnen moest aftreden.’

Latijns-Amerika heeft leidsters in alle geledingen van de maatschappij, van weversvakbonden tot boerenbewegingen. Qua politieke vertegenwoordiging, een indicator van de millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties, doet het continent het dan ook niet zo slecht. Gemiddeld is bijna één op de vijf parlementszetels ingenomen door een vrouw. Dat is meer dan het wereldwijde gemiddelde (18%) en dat van de VS (17%), maar komt nog niet in de buurt van ons land (38%), Zweden (46%) of Rwanda (56%).

‘Zonder nationale quota was dit niet mogelijk geweest’, legt Sonia Montaño uit. ‘In liefst 13 Zuid-Amerikaanse landen is 20 tot 50 procent van de zetels gereserveerd voor vrouwen. In 1991, voor de invoering van de quota in Argentinië, namen ze nog geen 6 procent van het parlement in. Nu staat Argentinië, net als Costa Rica, bijna in de globale top 10, met net geen 40 procent vrouwelijke vertegenwoordiging. Chili, dat geen nationale quota heeft, hobbelt achterop op de 80ste plaats.’

link met links

Heeft het fenomeen van de presidentas misschien iets te maken met de ruk naar links van het voorbije decennium? Afgezien van Costa Rica bevindt zowel Chili, Argentinië als Brazilië zich eerder aan de linkerkant van het politieke spectrum.

Volgens María Escobar-Lemmon, politicologe aan de universiteit van Texas, is er een verband. Linkse presidenten in Latijns-Amerika geven sneller ministerposten aan vrouwen, dan hun collega’s van conservatieve partijen. Meer kans ook dat dat een prestigieuze post als Defensie, Economie of Buitenlandse Zaken is. Dat maakt het moeilijker voor een opvolger om vrouwen helemaal te weren uit het kabinet.

Volgens Montaño is er meer onderzoek nodig om die link hard te maken. ‘Het doet er ook niet zo toe, als de positie van de vrouw maar verbetert. Vrouwelijke politici in landen als Mexico, Argentinië, Uruguay en Peru overstijgen zelfs de partijgrenzen om daar samen voor te ijveren. Links en rechts dienen in zogenaamde ‘bancadas femeninas’ samen wetsvoorstellen in rond thema’s als familiaal geweld en arbeidsrechten. Dat werkt vaak beter.’

Er is immers nog werk aan de winkel. Het laatste ‘Global Gender Gap’-rapport van het Wereld Economisch Forum ziet maar lichte vooruitgang in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Voor politieke en economische participatie, en de toegang tot gezondheid en onderwijs horen Cuba, Costa Rica en Argentinië tot de top 30, 14 plaatsen onder België. Omdat mannen in Brazilië een derde meer verdienen dan hun vrouwelijke collega’s, scoort het land slecht (85ste plaats). Guatemala en Suriname figureren niet eens in de top 100.

‘Daarom stem ik zondag op een vrouw.’ De Braziliaanse journaliste Fernanda Papa is van mening dat ze als vrouw beter af is met een cheffin. Uit onderzoek van de universiteit van Mississippi blijkt inderdaad dat politica’s meer aandacht besteden aan vrouwenbelangen en thema’s als kinderen en het gezin dan mannen. In conservatief Latijns-Amerika, maar evenzeer in progressieve Scandinavische landen. Dertig jaar geleden noemde men hen daarom ‘supermadres’: goede moeders die voor hun burgers zorgden, zonder evenwel de traditionele rol van de vrouw ter discussie te stellen.

Op zijn vrouwtjes

Tijden veranderen. De huidige generatie politica’s durft voorzichtig feministische standpunten in te nemen. Bachelet drukte een vernieuwend beleid rond kinderopvang door - al werd ze uitgespuwd toen ze de morning-afterpil verdedigde. Onder Fernández kwam het homohuwelijk er. En Dilma Rousseff moest haar mannetje staan toen de evangelische lobby haar in volle campagne een babymoordenares noemde door haar onduidelijk standpunt over abortus.

Voor Montaño maakt het in principe niet uit wie er aan de touwtjes trekt. ‘In de eerste plaats moet een land goed bestuurd worden. Vrouwen zijn daar niet per se beter in.’ Regeren ze ‘op zijn vrouwtjes’, zoals CD&V-politica Marianne Thyssen het uitdrukte? ‘Daar geloof ik niet in. Een horizontale stijl, liever, zachter: allemaal stereotypen. Is er een overeenkomst tussen de stijl van Margaret Thatcher en Michelle Bachelet? Wat hebben de centrumlinkse Fernández en de liberale Chinchilla gemeen? Ik zou het niet weten.’

Misschien de manier waarop taxichauffeurs en de pers op hen reageren? Een deel van de Argentijnse pers schrijft nog steeds meer over Fernández’ kleding, gewicht en make-up dan over haar beleid. Bachelet moest tijdens haar campagne antwoorden op de vraag wie haar kind naar school zou brengen. En over Rousseff schrijft men als een harde ex-guerrillera die martelingen doorstond tijdens de militaire dictatuur maar de zachte, vrouwelijke kant van Lula zou missen.

Fernanda Papa en Elisabet Gerber hopen in ieder geval op Dilma. Als rolmodel. Zoals Bachelet destijds: toen die in een schooltje vroeg wat de leerlingen later wilden worden, antwoordden alle meisjes: ‘Presidenta’. Vijf jaar eerder was dat totaal ondenkbaar. Toen ze die vraag in Finland stelde, waar presidente Tarja Halonen aan haar tweede ambtstermijn bezig is, kreeg ze dezelfde antwoorden. Een jongetje bleef stil. ‘Wil jij dan geen president worden?’ vroeg Bachelet. ‘In mijn land worden jongens geen president.’

Wakker worden met een weerwolf

Tien jaar in een andere taal leven is niet zonder gevolgen. Zo wordt mijn lief hier elke ochtend wakker met een weerwolf in het haar, beetje last van nerven want het huis een slachtveld, haar kleed verwelkt en de rug vermeuzeld. Ze schrijft dan snel een briefje aan haar opa, een douaan. Met een balpunt natuurlijk. En lacht zich een beuk.

Puntzuigpoëzie voor Zuid-Afrikanen, vind ik dat. Inspirerend.

Trillend ooglid

Foto Johan J.Ingles-Le Nobel

... In de meeste gevallen wordt een trillend ooglid veroorzaakt door vermoeide ogen, langdurig PC-gebruik of stress. Ontspanning en de ogen rust geven is vaak voldoende om de klacht te laten verdwijnen...

Het flikkert als in een oude film. Ik geeuw terwijl ik het lees, met trillend ooglid. Op een computerscherm, yep.

Scheef oog

Appartementenzoektocht.
Patserige paleizen, fletse flats en krottige kruipkoten.
Ook een met een plafond van 1m75 dat me met een scheef oog naar de immobiliënverkoper deed kijken.

Beelden van B.

Beelden van B. (en bij uitbreiding de rest van Argentinië) staan vanaf nu op Hamster Rave's Flickr.

Van A naar B

De lucht is blauw. Er hangt iets in maar ik zie nog niet wat. 79 appartementunits, 14 airconditioners, 28 schotelantennes en 15 televisieantennes loenzen onbeleefd bij me naar binnen. De stad zoemt op mijn venstertje in. Klein ventje dat niet terugkijken durft.

'k Klap mijn laptop open - de wereld binnenlaten. 26 draadloze netwerken poppen up. Richard wordt Ricardo. Ik ben elders. Met lijf en leden aangekomen – hoeveel kilo, vroeg mijn vader typisch – maar mentaal nog even onderweg. Van A naar B.

Wat een show, daar in A. Het regende momenten en waaide complimenten op de grootste afscheidstournee van mijn geschiedenis. Defilés van 'Doet-da-goe-ginder'. Woorden die wegen. Ik heb ze in een zakje gedaan. En mag er af en toe één van oppeuzelen, voor onderweg.

Merci A. Hallo B.

Merci om trager te vrijen

De campagne Antwerpen zegt merci wordt een succes genoemd met "meer dan 10.000 uithangborden in de stad".

Jammer genoeg laat ze niet meer creativiteit toe dan het toevoegen van je eigen naam.

Dat kan beter. Download het bestand via http://www.antwerpenzegtmerci.be/#/afdrukken, en pas beeld en tekst aan in Illustrator of iets dergelijks. Plak jouw affiche op fotomuur van de Facebookgroep.

De campagne stopt op 30 september, daarna kom je het originele ontwerp maar onderaan deze post halen. Geen dank!

Big Bang Big Boom

Big Bang Big Boom is de nieuwe animatie van graffitikunstenaar Blu. Tien minuten van een ongekende creativiteit, pure waanzin!

26 guitars of love in mijn valies

Ben er alvast aan begonnen. Het Grote Inpakken: een valies lang kiezen wat ik niet meeneem. Wikken en opnieuw wegen. Er mag 2 x 23 kg mee, net iets meer dan de essentie. Ruimte voor twijfel dus.

Zo heb ik plots een minidisc - Ken je dát nog? Ooit het van het. Zou de cd's binnen de kortste keren naar de rommelmarkt verdringen. - van The Radios vast. Ik kan toch geen minidisc van The Radios meenemen naar Buenos Aires!? Maar sentiment is een zwaar argument.

Begin jaren negentig. Ik zie mezelf op kousenvoeten dansen op de parket in het huis van mijn vriendje. Ik blijf slapen en trakteer de ouders op een show. No Television, wel een cassettebandje op volume tien. '26 Guitars of Love' in de living. Ik flapper de solo op mijn flikker. Lachen!

De gitaren van liefde gaan de valies in, oh no!

Beste Peter Holvoet-Hanssen,

Beste stadsdichter,

U weet toch: stadswallen hebben oren.

Ze hoorden mijn naam in een glas op een feestje vallen – daar waar ze zomers fabriceerden. Ze slikten even maar draaiden het al gauw van tong tot tong. Luistervinken vliegen niet, ze lopen als een vuurtje. Rad van tong wij Antwerpenaren. Loze vinken aan het spit, soms.

Ze zeiden dat ze je hoorden zeggen dat: je in je tweede dichtjaar wel 's iets met 'de jonge garde' wilde doen. En mij noemde, begot! Benoemen misschien, dat past beter bij een garde. Eerlijk? ik wil ook wel 's iets met een oude garde doen. Laat maar komen, je verhaal. Dichten op commando, gardes leren dat van jongsafaan.

Maar. Wat u vast niet weet, Peter: ik schrijf straks vanuit een andere stad aan de stroom, een oceaan verder. Kunnen letters zwemmen, vraag je. Een o drijft, off course, maar een i gaat meteen de dieperik in. Gelukkig varen er tussen Buenos Aires en Antwerpen containerbegrippen als ding, verhaal en containerbegrip.

Je leest me nog,


Sam Verhaert

Freelancer in Buenos Aires

Tijd voor reclame. Ik doe 't niet graag. 't Is een kwestie van boterhammen.



In oktober heeft Argentinië er een freelance correspondent bij. Een Antwerpse blogger die zijn lief achterna reist. Hij zoekt werk. Als columnist, onderzoeksjournalist of literair blogmachine.* Dat laat ik aan de media die deze week dit bericht in hun bus krijgen.

In zijn rugzak:

• De schop waar hij mee graaft (cfr. reportage over mijnbouw in Guatemala, De Standaard);

• De pen waar hij de Latijnsamerikaanse samenleving mee fileert (cfr. artikel over politieke graffiti in Buenos Aires, Kunsthart);

• Voldoende journalistieke 2.0 skills om uw buitenlandpagina's beter te doen werken (podcast, fotoslide, twitter, video, ...);

• Oog voor detail en een camera voor de kunst (cfr. one-minute movie, foto's van de doden in een miljoenenstad);

• De levensvragen van een aanstormend dertiger (cfr. Brief aan de droevige vrouw van dertig, 'Een sok zijn op zondag' en 'Kalvergesprekken').

Vertel het voort. Bij de volgende revolutie in Latijns-Amerika weten jullie hem te vinden.

Into The Great Wide Open

Als weekendtripper naar een oogverblindend festival op de Waddeneilanden gegaan. Part of the job. Verslagje gemaakt binnen de uren. Tekst en beeld op Flickr...

Verkeerd verkeren

Foto wieswies

Wat kan verkeren, kan verkeerd gaan. Sinds juni copywrite ik een brochure voor een Multinationale Onderneming in Opleidingsland. Mijn teksten moeten bedrijven lokken naar een opleidingsdag rond e-HRM. Daar leren ze hun Menselijke Bronnen Managen met een muisklik. Het kan verkeren.

Zonet de multinational aan de lijn gehad. Mijn teksten blijken té eenvoudig te zijn. Mijn taal té simpel. Ze willen meer vaktermen als SaaS, ERP en Best of Breath. Woorden van duizend frank. Het kan verkeerd gaan. Tijdens mijn eerste stapjes als copywriter in de commerciële sector struikel ik over een vraag. Heeft een klant het ooit bij het verkeerde

eind?

Balzakhaar met Balthazar

Hadden we Balthazar niet in Berlijn zien optreden, we zouden vergeten hoe lekker rechtopstaand Balzakhaar voelt. Retestrak!

Dieses Wochenende bin ich ein

Foto Dietmar Mathies

Ik doe mijn blaue Liebelingshose aan en passeer nog eens langs de Kneippe in die Sternstrasse.

(Wat ben ik groot geworden sindsdien)

Reclamestunt tijdens slot Duiker

De boot met de duiker en de reuzin is het Kattendijkdok nog niet goed uitgevaren, of er ontrolt zich een reusachtig spandoek, twintig bij tachtig meter, vanaf het dak van één van de wolkenkrabbers aan de kade. Tweehonderdduizend toeschouwers, de krop nog in de keel en de zon in de kleren, lezen:

DAG DUIKER,
DAG REUZIN,
BEDANKT OM
LANGS TE
KOMEN.
HET WAS
FANTASTISCH!
WE BELLEN
NOG...

- BASE. Freedom of Speech

De organisatie is niet op de hoogte van de stunt. De krantencommentaren op maandag zijn vernietigend. Verontwaardigde klanten van BASE zeggen hun abonnement op. Op Stubru vindt men het wél kunnen. De naam van de provider is een hele week lang in het nieuws. Slechte reclame is ook reclame.

Foto's van de fotografen van de duiker

Nog nooit werd een evenement van de Zomer van Antwerpen zo massaal vastgelegd op de gevoelige plaat. Het was niet evident om een glimp op te vangen van de duiker of de reuzin zonder een wegwerptoestel, polaroid, reflexcamera of telelens in je oog te krijgen. Ze waren met tienduizenden: fotogenieke fotografen.

De huilende kerk

Foto Dunechaser

Vandaag kocht ik een steenboor. Dat voelde erg mannelijk, een betonboor maatje 10 in mijn achterzak. Vandaag zou ik het zelf doen. Mijn boormachine was een gun. De blauwe steen in de nieuwe toiletten van de leegstaande kerk straks een zeef.

De zon glasraamde op de tegels en het boren galmde tot in de hemel. Tussen het steengruis en het stof liep er plots water uit het gaatje. Niet veel, het druppelde niet eens op de grond. Maar toch, uit de wand die er al vijfentachtig jaar staat, kwam echt waar vocht. Toen de blauwe steen (zij?) ook bij een tweede gat een traan wegpinkte, was ik even ontroerd. Omdat dat echter niet strookte met mijn mannelijke klus, boorde ik extra hard en dieper dan nodig.

Wordt dan toch niet vervolgd

... waardoor ik dus lijfgedwongen niet mee zal doen aan de casting voor De Duiker, en er bijgevolg niet excentriek hoef uit te zien. Dat zou toch al moeilijk zijn geweest bij dit waterlandersweer. Ik voel me een natte vod van bijna 29. De zomerblues, bestaat die?

Mijn rug op

Mijn rug op

Je kan mijn rug op, rug.

Ik draag je waar je
me vroeger droeg,
spalk je pijn,
sleur wervelschijven mee
in een stijve schotelvod.

Het slijt slijt, bol maar
af.


Mijn rug op (reprise)

Keer terug, rug.

Recht me, hecht me
straks weer strak.

Tors fier, zwier trots,
wenk, rek, strek, zwenk
waarheen ik veer.

Draag,
lap mijn lijf traag,
mijn rug weer op.

Excentrieke look voor De Duiker

Foto annais

Ik doe mee met De Duiker, zijn hand en de reuzin op de Zomer Van Antwerpen. Tenminste, dat wil ik reuzegraag, zozeer heeft 'De Olifant' me in 2006 bij mijn slurfje gegrepen. Straattheatergezelschap Royal de Luxe selecteert dertig sterke mannen of vrouwen om de reuzemarionetten voort te trekken.

De casting is binnen negen dagen. Gisteren zei De Groote baas Patrick plots dat ik me tegen dan best een excentrieke look aanneem want dat de echte manipulateurs nogal artistiek geleest zijn.

Dat zegt hij nú! Paniek! Kan ik nog aan een spoiler beginnen – helpt mosterd? Koop ik een hoedje of doe ik iets ingewikkeld met een doek op mijn hoofd? Een pamperbroek misschien? Puntige schoenen of eerder blote voeten? Ja, met een teenring. En als ik nu begin met het dagelijks stretchen van mijn oorlel, past er tegen de twaalfde vast een bobijn van mams naaimachine in.

Wordt vervolgd.

Blikjes en gorilla's op Sfinks

Drie dagen media gemaakt voor De Wereld Morgen op Sfinks Mixed 2010. Foto's van blikjes en video's over gorilla's...

De zoetepeermethode

Foto ~ Pil ~

Pas om 5u54 legde de laatste kamermug het loodje. Net als haar zusjes eerder die nacht, genadeloos geslachtofferd. Niet met chemische brol als DEET en muggensteentjes, maar met de zoetepeermethode.

Ontspan. Kruip tot aan het voorhoofd onder het laken. Denk alleen maar aan zoet. Sluit je ogen en denk. Aan caramel en tiramisu, natuurlijk, maar vooral aan rijpe peren. Daar zijn vrouwtjesmuggen gek op. Sappige peren. Ze ruiken dat.

Ontspan. De vleermuis in je schakelt nu een instinctieve radar in. Geluidsgolfgewijs slaag je erin om de vleugelslagen van de mug perfect te lokaliseren. Je voelt zelfs haar pootjes als ze op je bezweet voorhoofd landt. Blijf een peer. En controleer jezelf. Laat haar landen, likken, zich verlekkeren en verliezen.

Span op. Mep zo hard je kan op je hoofd! Sla je kop beurs!

En ontspan. Val in slaap op het licht ritmisch gezoem tussen je oren.

I'm new here / ik zen hier nief

Originele tekst en muziek van Smog. Kippenvel-cover van Gil Scott-Heron op dienst laatste album I'm new here (torrent). Beetje triestige vertaling van Hamster Rave.

I'm new here / ik zen hier nief

I did not become someone different
That I did not want to be
But I'm new here
Will you show me around

Ik zen ni veranderd
in het type tiep dak ni wil zen
Mor ik zen hier nief
Wilde gij mij leiden

No matter how far wrong you've gone
You can always turn around

Veur mij geen erg a ge rondjes draait
A ge wilt, draaien we terug

Met a woman in a bar
Told her I was hard to get to know
And near impossible to forget
She said i had an ego on me
The size of Texas

Well I'm new here and I forget
Does that mean big or small

'k Zien een vrouw oep café
'k Zeg 'k zen moeilijk te doorgronden
En nog moeilijker te vergeten
Ze zegt ge hèt een ego, zegt ze
Zo groot als 't stad

Maar ik zen hier nief en weet ni
is dat dan groot of klein

No matter how far wrong you've gone
You can always turn around

Voor mij geen erg a ge rondjes draait
A ge wilt, draaien we terug

And I'm shedding plates like a snake
And it may be crazy
but I'm the closest thing I have
To a voice of reason

En ik vervel platen als een slang
En 't mag zot zen
mor er is maar één ding da ni zot draait
das dees stem

Turnaround turnaround turnaround
And you may come full circle
and be new here again
x5

Lief draait draait draait maar rond
Doet een rondje en komt zachtjes terug
ge zijt as nief
x5

Coalition of the willing

Coalition of the willing is een animatiepareltje - écht voor elk wat wils - dat het geloof in digitaal activisme aanwakkert na de klucht van Kopenhagen. Hoopvol!



Via On-point.be

Niet zo gelikte baselines

Foto Chuck “Caveman” Coker

Elk zichzelf waarderend merk heeft er één onder het logo plakken. Een baseline: vat de essentie van je organisatie of bedrijf, in de woorden van de doelgroep. Blijft tussen de oren hangen en bekt lekker weg. Hoezeer ik er ook van gruw, Delhaize slaagt erin rond haar klanten een luchtbel te blazen met 'Leef zoals je wil'. IKEA verlekkert ons bij bosjes om asap te kopen met 'Leef nu!' Coca-Cola heeft het alleenrecht op 'Enjoy'.

Baselines zijn niet altijd zo gelikt (lees: doortrapt). Niet achter elke slogan zit een cashend reclamebureau. De kleine middenstander bijvoorbeeld, vertrouwt wel eens op eigen kunnen. Terecht, creativiteit genoeg in de Vlaamse huiskamers, kerkstraten of kmo-zones. Ik kan even geen voorbeeld bedenken - helpt u? - maar vaak rijmen hun slogans op de naam van het bedrijf. Gedicht, het gat niet eens gelicht.

Af en toe stoot je op onbegrijpelijke baselines. Dat zijn de beste. Neem café 2060 II. Dat is een niet zo hippe kroeg vlakbij Park Spoor Noord. De baseline op de vitrine lijkt kant noch wal te slaan:

'Hola hola, straks geen koffiekoeken voor u, he'.

Niet gelikt, wel plakkend. Intrigerend, uitnodigend zelfs. Hoe zou dat zitten met die koffiekoeken? Wil er iemand van de doelgroep dat mee gaan checken?

De schreeuw van de straat. Graffitiwoede in Buenos Aires

De muren van Buenos Aires schreeuwen. Op elke straathoek braken politieke slogans en tekeningen hun ongenoegen uit. Waar komt de graffitiwoede van de Argentijnen vandaan? En waarom reageren ze die af op de muur? De antwoorden vind je op straat.

Sam VERHAERT. Gepubliceerd in Kunsthart (15/07/10)

Ze hadden het moeten weten. Toch schrokken ze in het Centro Cultural de España in Buenos Aires (CCEBA). De verf was nog nat. Op de muur prijkte, twee meter op twee, Juan Carlos I, koning van Spanje. Brutaal onthoofd, blauwe bloeddruppels rond de nek. De Argentijnse graffiti-artiest Nazza Stencil stond ernaast. CCEBA had hem uitgenodigd om, een paar dagen voor de opening van een conferentie over straatkunst, iets te komen spuiten. 'Jullie kennen mijn werk, jongens. Ik schijt op instellingen, ook op jullie koning.'

De koning onthoofden in het jaar dat Argentinië tweehonderd jaar onafhankelijkheid viert, wat zouden ze daar van denken in Spanje? CCEBA belegde een spoedvergadering. Maar Nazza hield de eer aan zichzelf en overspoot de koning. In de plaats kwam een skelet dat rond een spuitbus danste. Op de bus: een flakkerende molotovcocktail. Graffiti in Buenos Aires is licht ontvlambaar.



CCEBA had dus geen betere plek kunnen kiezen voor een conferentie over interventies in de stad. 'Buenos Aires is uniek,' vertelt gastspreker El Tono, een Franse graffiteur die in Barcelona woont. 'Nergens anders in Latijns-Amerika vind je zoveel diversiteit op de muren.'

Wie zich samen met dertien miljoen mieren door groot-Buenos Aires wriemelt – een nest zo groot als Oost-Vlaanderen – moet het hem nageven. Er zijn maar weinig witte muren. In de oude wijken San Telmo en Palermo bots je overal op ironische stencils (afdrukken gespoten door uitgesneden sjablonen), met de hand getekende affiches en opruiende stickers. De overheidsgebouwen in het centrum worden tijdens betogingen beklad met pintadas (politieke slogans). En politici betalen schilderbendes onder tafel om de stad in hun partijkleuren te verven.

'Dit is geen kunst,' beweert een stencil op één van de stadsmuren. 'Het is een revolutie!' heeft iemand er in haastige letters onder geklad. In Buenos Aires schreeuwen de muren harder dan in andere Latijnsamerikaanse steden. Niemand kijkt er op van slogans als 'Wij zijn lesbos – uw moeders, dochters en zussen', 'Zolang er miserie is, is er rebellie!' en (president) 'Cristina Kirchner = hoer'. Dat heeft zo zijn redenen.

Het land van Che Guevara



Buenos Aires noemt zich graag het 'Parijs van Latijns-Amerika'. Een plek waar decennialang Europese migranten toestroomden en zich al snel een relatief grote en geletterde middenklasse vormde. Argentijnen zijn een trots en intellectueel volk dat Europese kranten leest en in de stadsmuren een uitlaatklep vindt voor politieke frustraties. Anarchistische slogans in de jaren twintig, populistische boutades in de jaren veertig en artistieke kreten wanneer de stormen van mei '68 de Argentijnse kust bereiken. Terwijl iemand in Buenos Aires 'Het is strikt verboden te verbieden (Wet van 13 mei 1968)' neerkladt, reizen er stencils de wereld rond van de meest beruchte Argentijn ooit: Ernesto 'Che' Guevara.

Nog geen tien jaar later wordt het spook van het communisme brutaal de mond gesnoerd. 'Schilderen tijdens de militaire dictatuur (1976-1983) was je leven riskeren.' Filmmaker Juan Trasmonte herinnert zich in het boek Graffiti Argentina dat de muren in Buenos Aires in die tijd spatvrij waren. 'De militairen plaatsten een ring rond de Obelisk met de slogan “Stilte is gezondheid”. Officieel een campagne tegen de geluidshinder van het verkeer, maar de dubbele betekenis was duidelijk.'

Als de dictatuur barsten begint te vertonen en men de eindbalans opmaakt (minstens 10.000 'vermisten'), eist men de straat weer op. Met de losse pols spuiten collectieven als Los Vergara en Secuestro poëtische en politieke spitsvondigheden op de muur. 'De muren hebben oren', 'Blaffende honden luisteren niet', 'De enige kerk die verlicht is een brandende kerk', 'Doet u dit thuis ook?' of 'Ik heb een poster van jullie allemaal in mijn kamer - El Che'.

Een logische reactie, schrijft onderzoeker Lyman Chaffee in Political Protest and Street Art. 'Graffti is overal ter wereld een alternatief antwoord op een orde die door de staat of de samenleving wordt opgelegd.' Na de verstikkende dictatuur kan de Argentijnse samenleving weer naar adem happen. Als in geen ander land gebruikt ze de muren tegen het grote vergeten.

Duizenden silhouetten



Een donderdag in juli op de Plaza de Mayo. Tegen de achtergrond van het roze presidentieel paleis schuifelen bejaarde vrouwen in een cirkel. Er huppelen toeristen achteraan met hun camera´s: ze proberen én de 'Dwaze Moeder' met het witte sjaaltje én de foto van hun vermist kind op het schermpje te passen. De Madres kijken er niet meer van op. Ze doen het al 17 jaar, rondjes lopen om gerechtigheid te eisen. En vooral, om niet te vergeten.

In 1983, aan de vooravond van de democratie, plakten ze samen met kunstenaars en studenten de stad vol met duizenden levensgrote silhouetten. In elk silhouet stond de naam van een 'vermist' slachtoffer. Door de doden een gezicht te geven, kwam de nationale tragedie pas echt tot leven. Na de stilte kon er weer geschreeuwd worden.

Vandaag de dag kan je niet door Buenos Aires wandelen zonder op een stencil te stuiten van een man met een baret en een vraagteken in het aangezicht. Julio López, een sleutelgetuige in de processen tegen de militairen, had de raadselachtige eer om als eerste Argentijn in 2006 voor de tweede keer te 'verdwijnen'. Het ligt er dik op: 'Waar is hij?'

Sommige groepen gaan verder om het blazoen van de militairen te bespatten. De kinderen van verdwenen ouders (HIJOS) bekogelen van tijd tot tijd de huizen van beulen en de detentiecentra waar ze gemarteld hebben met rode verfbommen. Of ze overplakken, samen met straatkunstcollectief Grupo de Arte Callejero, reclameborden met zelfgemaakte 'Stadskaarten van de Genocide'. Voorbijganger houden halt om te kijken of er rode bollen in hun wijk staan. Die duiden de adressen aan van de medeplichtige maar ongestrafte militairen. De grove borstel, zeg maar.

Pijlen over de oceaan

De graffiti van Nazza Stencil richt zich onder andere tegen de bobalizering. 'De massamedia behandelen ons als bobos (idioten). We moeten allemaal hetzelfde voelen, denken, produceren en consumeren. Wie afwijkt van de norm is subversief of marginaal.'

Graffiti maakt de afwezigen aanwezig. Het is de stencil die hen vermenigvuldigt. Vanaf 2001 zetten jongeren deze goedkope techniek massaal in om hun ongenoegen als een kanker over de stad te verspreiden. In dat jaar stuikt de Argentijnse economie in elkaar onder het gewicht van een nooit geziene schuldenberg. Op twaalf dagen tijd treden vier presidenten af. De beroofde middenklasse staat op straat. Letterlijk, om met een lepel op een kookpot te slaan voor de verzegelde deuren van buitenlandse banken.

De crisis schudt het politieke bewustzijn van de jeugd bruut wakker. Stencilcollectieven als Run don´t walk, Bs. As. Stencil, Vomito Attack richten hun pijlen op de Verenigde Staten, de kerk en de politici. 'Dat ze allemaal vertrekken!' wordt de slogan van een generatie.

Wie goed kijkt vindt nog stencils op oude muren van het centrum: 'Kill Bill' onder een portret van Bill Gates, 'Disney War' onder Bush Junior met Mickey Mouse-oren, het vrijheidsbeeld met een zeis. Onder invloed van design en reclame verpakken de stencileros hun boodschappen steeds compacter en visueel sterker. Ook de overgewaaide hiphop-graffiti beïnvloedt de vorm, al houdt die zich zelf ver van het politieke.

Tijdens die crisisjaren ontwikkelt ook Nazza Stencil, de man die de koning van Spanje een kopje kleiner maakte, een eigen stijl. De belangrijkste proteststem in de Argentijnse graffitiscène noemt de spitsvondige slogans van de jaren tachtig een belangrijke inspiratiebron. De stenciltechniek liet hem toe om in artistieke richting te evolueren. Nazza ziet het groots.


Foto Nazza Stencil

Neem America libre, een postkoloniaal tweeluik. Deel één staat in La Matanza, een reusachtige buitenwijk van Buenos Aires genoemd naar een slachtpartij onder inheemse volkeren in koloniaal Argentinië. Daar schiet een van de oorspronkelijke inwoners een pijl af. Tienduizend kilometer verder, in Barcelona, ligt koningin Isabel de Borbón, koloniaal boegbeeld, op de grond met pijlen in arm en oog. Ook hier: blauwe bloeddruppels.

Nazza spuit liefst in de sloppenwijk zelf. Dat is een politieke keuze. Hij toont een huizenhoog portret van een vuilnisman. 'Een hommage, geschilderd op een plaats die verf nodig had.' Een van zijn laatste stencils is een levensgroot silhouet van een jonge gast, de handen boven het hoofd. Drie meter verder de schaduw van een man met een pistool. Hij lacht: 'Als je beter kijkt, zie je dat het een Bijbel is. Hier berooft een pastoor een straatjoch.'

Verdraagzaam voor verf



Belgrano, Noord-Buenos Aires. De man in maatpak, het haar strak in een staartje, is ongemakkelijker dan de verkoper met tattoo en piercing. Hij heeft een briefje vast, met de kleuren en merken van de spuitbussen die hij wil. Niet voor hemzelf... voor zijn zoontje van dertien. Lynk, artiest en verkoper in een van de best bezochte graffitishops van de stad, kijkt er niet van op. 'Het is heel normaal dat een vader zijn zoon daarin steunt. Graffiti wordt hier niet zo scheef bekeken.'

Sego, artiest uit Mexico Stad, verbaast zich wel over de reacties in Buenos Aires. 'Toen ik gisteren aan het spuiten was, kwamen mensen me zelfs tips geven.' Komt die tolerantie voort uit de toenadering van het officiële kunstcircuit naar straatkunst? Het prestigieuze Palais de Glace exposeerde in 2008 het werk van tweeënveertig straatartiesten en dit jaar zette CCEBA een conferentie rond straatinterventies op.

El Tono, de Parijzenaar, heeft een andere verklaring: 'Vakwerk wordt hier meer geapprecieerd: het met de hand schilderen van uithangborden is in Latijns-Amerika gebruikelijk. Als ik toestemming vraag om rustig te kunnen schilderen zijn acht op tien reacties in de arme wijken positief. Men kan er geen verf betalen en als ik klaar ben zijn ze trots op hun kunstige voorgevel.'

'Het patrimonium in deze stad is ook niet zo “mooi” als in Europa,' vindt Ruiz Maximiliano, auteur van Graffiti Argentina. Claudia Kozak, professor literatuurwetenschappen en auteur van het boek Contra la pared (Tegen de muur), beaamt dit: 'Buenos Aires is niet zo geordend. Er is veel meer ruimte voor spontaniteit en wanorde. Graffiti eist die ruimte op.' Voor Kozak is graffiti dan ook eigen aan de stedelijke cultuur. 'In Buenos Aires is graffiti officieel niet toegestaan, maar de stadsbewoners zien het niet als een onwettelijke vandalenstreek. Het hoort erbij.'

Graffitiverkoper Lynk kent nog een reden: politieke partijen doen het zelf. Tijdens verkiezingstijd vechten ze immers een verwoede strijd uit op de muren van de stad. Ze betalen schilderbendes om de slogans van rivaliserende partijen te overschilderen in de eigen partijkleuren of hun kandidaten door het slijk te halen. Lynk: 'Dan kunnen ze het ons moeilijk verbieden, he.'

Wie in België betrapt wordt, riskeert een boete tot 250 euro. In Buenos Aires laat de politie betijen. Lynk is er gerust in. 'We gaan heus niet dezelfde weg op als in Europa. Daarvoor hebben we genoeg echte sociale en politieke problemen.'



HART is een tijdschrift voor hedendaagse kunst. Het eerste nummer van HART verscheen in 2006 als antwoord op de verschraling van de cultuurberichtgeving in de gevestigde media. HART groeide in geen tijd uit tot een bijna vanzelfsprekend onderdeel van het Belgische kunstgebeuren en begint zich steeds meer te profileren als een kunstkrant voor de Benelux (en omgeving). Lijst verkooppunten.

Meer info:

• Charlotte Lau, Hermanos en las calles. La historia del arte urbano político y no-político, Stanford: Stanford University, 2008. Beschikbaar op http://bsasgraffiti.wordpress.com/
• Engelstalige Graffiti-tours in Buenos Aires: http://graffitimundo.com
• GAC, Pensamientos, prácticas, acciones, Buenos Aires: Tinta Limón, 2009. Downloaden via http://grupodeartecallejero.blogspot.com/
• Nazza Stencil: http://www.flickr.com/photos/nazza_stncl; http://www.fotolog.com/nazza_stncl
• Ruiz Maximiliano, Graffiti Argentina, Londen: Thames & Hudson, 2008. www.graffitiargentina.com
• Amelie Lambert, Stencil Bs. As., 2008. http://www.youtube.com/watch?v=qeTdtqEwrkc

Mijn eerste yogales

Foto Tony George
Ik dacht eerst dat het uit het aanpalende Oude Badhuis kwam, dan dacht ik aan Marokkaanse kinderen op straat, misschien het gepiep van een matje op parket... en pas daarna begon het me te dagen dat de dolfijngeluiden uit de luidsprekers kwamen.

Komaan, doe dan toch moeite om me te verrassen op mijn eerste yogales.

Visitekaartjes die werken

Ben over een leuk 'visitekaartje' aan het nadenken - 'Heb je een stukje papier en een bic?' klinkt zo twintiger - en botste daarbij op twee geweldige voorbeelden.




Vast man en vrouw.

Bejaarde leert het niet af

In het ziekenhuis. Liftdeuren open. Een bejaarde man hangt over zijn vrouw in rolstoel om haar te zoenen.

Zij: 'Neeje, neeje!'
Hij: 'Neeje?'
Zij: 'Neeje. Ge moet dat afleren.'

Leeuwe Lot

Wat is het lot van een leeuw
geel zijn
zonder zorg een geeuw

loer liggen lauweren rusten
er wel van lusten van

het leven een prooi.
Mooi.

Beetje naar kijken
lam lijken
leeuw zijn.

(trotse peter van Leeuwe Lot)

Tante dood

Voor de GB Express zit een man zonder huis. Hij zit naast een omgedraaide pet met wat kleingeld en een bordje: 'DAKLOOS'. Dat is duidelijke communicatie: ik heb geen plek om te slapen en kan je kleingeld goed gebruiken.

Een tijdje geleden was hij minder duidelijk. Toen stond er naast de pet iets heel anders te lezen: 'TANTE DOOD'. De link was vaag maar de boodschap sloeg aan. Schoof hij bij zijn tante aan tafel? Zocht hij geld voor haar begrafenis? Het zou me niet verbazen als de pet toen sneller vol zat.

Nu is hij weer 'DAKLOOS' - al is zijn TANTE niet minder DOOD dan voorheen. Benieuwd wat er volgt. Kijken hoe hij de GB-gangers binnenkort weet te raken, net voor ze zichzelf laten verleiden door lepe reclamestunts en kleurrijke verpakkingen.

Kalvergesprekken

Feest. Drie keer na elkaar een koe-en-kalvergesprek voelen doodbloeden met 'Ik ging eigenlijk eens drinken halen'.Goed wetend dat het daar sterft eens vriendelijk knikken. Zo van 'Ja natuurlijk, tot zo.' Schoneschijnrunderen, wij, ongelooflijk.